Grote hagelstenen en/of grote hagelhoeveelheden kunnen op meerdere manieren gevaar en overlast opleveren. In dit factsheet wat we moeten weten en wanneer welke Skywarnmeldingen gegeven kunnen worden.
Door Skywarn Nederland
Hagel kan je "neerslag in de vorm van ijsbolletjes" noemen, meestal een vrij onschuldig verschijnsel maar onder de juiste condities kunnen de hagelstenen erg groot worden en/of in grote hoeveelheden vallen wat verkeershinder, kans op schade en letsel oplevert. Grote hagel vanaf ongeveer 2,5 tot 3cm kan - zeker in combinatie met veel wind - al leiden tot schade maar elk jaar komt het wel enkele keren tot hagel van 3 tot 5cm groot. In ons land is echte monsterhagel van 6 tot 10cm gelukkig zeldzaam want betekent uitgebreide schade en gevaar voor mens en dier.
Bij grote hoeveelheden (ook als het kleine hagel betreft) is er kans op plotselinge gladheid door vorming van een hageldek en slecht zicht door vorming van dooimist.
Meldcriterium
Melden vanaf steengrootte 2 cm en/of een volledig gesloten(!) dek minstens 2cm dik. Let er bij een dek op dat het niet een bijeengedreven hoeveelheid is maar een echt egaal dek.
Mocht eventueel in de late winter of vroege voorjaar korrelhagel - eigenlijk een ander verschijnsel dan de harde "zomer" hagel - de criteria voor steengrootte of hageldek halen mag ook dat als (grote) hagel gemeld worden.
Loopt het zicht tijdens hagel terug tot 200 meter of minder en kan niet vastgesteld worden of de hagelcriteria gehaald worden kan een wolkbreuk gemeld worden. Tot slot, kan een schademelding door "winterse neerslag/gladheid" worden ingediend bij schade door ongevallen bij gladheid door hagel.
Waarnemen en eigen veiligheid
Als aangegeven kan hagel zowel gevaar (schade, letsel) bij het waarnemen als bij verkeersdeelname opleveren (plotselinge gladheid en verminderd zicht). Alle tips daarvoor zijn dan ook van toepassing.
💡 Meer hierover in Extreem weer waarnemen: tips en veiligheid.
Waarop letten in de weersverwachtingen
Kans op hagel zit vrijwel altijd goed in de verwachtingen en zal dus genoemd worden in de weerberichten. Of het kan komen tot grote hagel ligt meteen een stuk lastiger waardoor onze waarnemingen "in het veld" weer erg waardevol zijn. Overigens berekenen sommige specialistische websites wel een Large Hail Parameter, een index voor de kans op grote hagel.
Zie ook:
Hoe ontstaat hagel?
Om hagel te vormen hebben we een enorm hoge wolk (cumulonimbus) nodig waarin de temperatuur met de hoogte zover afneemt dat er een zone is waarbij de temperatuur lager is dan 0°C en vervolgens afneemt tot voorbij -20°C. In het hoogste deel van de wolk is het dan nog kouder tot wel -40°C - en in extreme gevallen nog minder dan dat.
Deze temperatuurverdeling is belangrijk. De zeer kleine waterdruppeltjes waaruit de wolk bestaat worden door de stijgstroom tot voorbij de 0 graden grens gevoerd waardoor deze druppeltjes onderkoeld raken. Voorbij de -20 graden grens beginnen de druppeltjes geleidelijk over te gaan in ijskristallen zodat uiteindelijk hogerop nabij de top van de wolk alles bestaat uit ijskristallen.
In de wolk is sprake van zowel stijg- als daalstromen, door dalende bewegingen komen ijskristallen in de zone met onderkoeld water terecht waardoor ze met een laagje ijs worden bedekt (het onderkoelde water zal meteen ijs vormen bij contact met een vast deeltje). Een hagelsteentje is geboren en zou nu naar beneden moeten vallen door het toegenomen gewicht. Komt het echter weer in een stijgstroom terecht en naar boven gevoerd worden zal het opnieuw met een ijslaagje bedekt worden en groeit de hagelsteen. Zijn de stijgstromen sterk genoeg kan dit proces herhaald worden totdat de hagelsteen zo groot (=zwaar) is geworden dat het niet meer hoog gehouden kan worden en uit de wolk valt.
Bij grote hagelstenen van enkele centimeters of meer zijn soms de "groeiringen" gevormd door de herhaaldelijke ijsafzetting te zien. Het komt ook voor dat hagelstenen in de zone met onderkoeld water met elkaar in contact komen waardoor ze aan elkaar vriezen en grote hagelstenen daardoor soms bestaan uit clusters van kleinere stenen.
Korrelhagel
In de weerberichten zien we in de winter en in het vroege voorjaar vaak de term "korrelhagel" staan. Dat is heel iets anders dan de hagel als hierboven beschreven. Korrelhagel is smeltende sneeuw die door een laag onderkoeld water valt en daardoor met een laagje ijs bedekt wordt. Korrelhagel is witter en zachter dan hagel en meestal ook veel kleiner. Mocht korrelhagel echter de meldcriteria voor hagel (steengrootte, hageldek) halen dan mag dat als gewone hagel gemeld worden.
Monster- of gorillahagel
Hagelstenen tot 5 cm komen elk jaar wel een paar keer voor over ons land maar gelukkig is extreem grote hagel (vanaf 6cm) hier zeldzaam. Enkele bekende gevallen waarbij veel schade werd aangericht zijn:
